श्रीमंत अक्षरांची इतुकीच खंत आहे

हे फूल तू दिलेले मजला पसंत आहे,
आहे फुलात काटा तोही पसंत आहे.

दुःखावरी मुलामा देऊन तू सुखाचा,
जे वाटतोस ते ते सारे पसंत आहे.

विरता जुने प्रहार पडती नवीन घाव,
तक्रार सांगण्याला कोठे उसंत आहे.

मी भोगल्या व्यथांना साक्षी कुणी कशाला,
माझाच एक अश्रू अजुनी जिवंत आहे.

कधि सांगता न आल्या शब्दात प्रेमगोष्टी,
श्रीमंत अक्षरांची इतुकीच खंत आहे।


कवी - यशवंत देव

शांतता

घराचे पाठीमागले दार उघडले...
तेवढाच काय तो कडीचा आवाज
बाकी शांतता...
हिरवी शांतता...
गार शांतता...
हिरव्यागार बागेत आलेले रेशमी सूर्यकिरण
फुले फुललेली... उमलती शांतता... मंद गंध
नव्हे... प... रि... म... ल...
अलगद उडणारी फुलपाखरें
फांदीवर सरडा... सजग... स्तब्ध
पलीकडे ऊंच आभाळात देवीच्या देवळाचा कळस
त्या भोवती घारीचे भ्रमण
शांततेवर उमटलेला एक वलयाकार तरंग
सरसरत गेलेला पानांचा आवाज... साप...
नंतर कोसळती शांतता
पण मुंग्यांची संथ निमूट चाललेली रांग
शांतता सजीव... गतिमान
अलगद अलगद तरंगत कुठून तरी आलेले
एक अलवार बाळपीस
वाऱ्याची मंद, नीरव झुळूक
दयाळ पक्षाची एक प्रश्नार्थक शीळ...
शांतता मधुरलेली
मऊ मातीवर उमटलेली माझी पावले... त्यांचे ठसे
जादूचे... गूढ
पुढे पुढे नेणाऱ्या पाऊलवाटेचे लाडीक वळण
पुढे गहन... गगन
शांततेत ऊभे माझे निवांत एकटेपण!


कवी - शंकर वैद्य

तहान

सारा अंधारच प्यावा
अशी लागावी तहान
एका साध्या सत्यासाठी
देता यावे पंचप्राण

व्हावे एव्हढे लहान
सारी मने कळों यावी
असा लागावा जिव्हाळा
पाषाणाची फुले व्हावी

फक्त मोठी असो छाती
सारे दुःख मापायला
गळो लाज गळो खंत
काही नको झाकायला

राहो बनून आभाळ
माझा शेवटला श्वास
मना मनात उरो
फक्त प्रेमाचा सुवास


कवी - म. म. देशपांडे

त्याचे गाणे

एकहि वेळा न तुजला भरूनि डोळे पाहिलें,
परि जिव्हारी घाव बसुनी हृदयी जखमी जाहले!
मी फिरस्ता चुकुनि कोठे दारि तुझ्या पातलो;
सहज तुजला निसटतांना पाहिलें ना पाहिलें
नेसली होतीस तेव्हां शुभ्र पातळ रेश्मी,
त्यांतुनी आरक्त कांती और कांहींशी खुले!
रर्विकरीं सोनेरि उड्ती केस पिंगट मोकळे;
तपकिरी तेजांत डोळे खोल अर्थ भारिले!
पायिं त्या नाजूस गोर्‍या रूळ्त होते पैंजण,
रक्त तापे , अंग कांपे , हृदय पेटूं लागलें!
न कळता तुं प्रीतिचा खंजीर हृदयी मारिला,
ध्यानिंही नाहीं तुझ्या कीं काय माझें जाहलें!
स्मृति जशीच्या तशि असे ही-काळ कितिही लोटला;
हसत तुं असशील, परि या अश्रु भालीं रेखिले!

कवी - अनंत काणेकर

घाटातील वाट

घाटातील वाट,
काय तिचा थाट,
मुरकते गिरकते,
लवते पाठोपाठ.

निळी निळी परडी,
कोणी केली पालथी,
पान फुलं सांडली,
वर आणि खालती.

खाली खोल दरी,
वर उंच कडा,
भला मोठा नाग,
जणू वर काढून फणा.

भिऊ नका कोणी,
पाखरांची गाणी,
सोबतीला गात गात,
खळाळतं पाणी.


कवयित्री - सरिता पदक.

एक अश्रू

स्वातंत्र्याचा सण, दारात रांगोळी
श्रुंगारली आळी, झगमगे ||

तोरणे, पताका, सांगती डोलुन
स्वांत्र्याचा दिन, उगवला ||

स्वातंत्र्यासाठी या, आम्ही काय केले?
पुर्वज श्रमले, तयासाठी ||

वृक्ष लावणारे, निघोनिया जाती
तळी विसावती, सानथोर ||

विचारी गुंतत, हिंडलो बाजारी
पेठेत केवढी, गजबज ||

केवढी धांदल, केवढा उल्हास
केवढी आरास, भोवताली ||

मात्र एका दारी, दिसे कोणी माता
दीप ओवाळीता छायाचित्रा ||

ओल्या नेत्रकडा हळुच टिपुन
खाली निरांजन, ठेवीत ती ||

हुतात्म्याचे घर, सांगे कुणी कानी
चित्त थरारोनी, एकतसे ||

होते लखाखत, पेठेतले दीप
आकाशी अमूप, तारा होत्या ||

चित्तापुढे माझ्या, एक दीप होता
एक अश्रु होता, माउलीचा ||

कवी - वि. म. कुलकर्णी

प्रेम

दाटून आलेल्या संध्याकाळी
अवचित ऊन पडतं
तसंच काहीसं पाऊल न वाजवता
आपल्या आयुष्यात प्रेम येतं

शोधून कधी सापडत नाही
मागुन कधी मिळत नाही
वादळ वेडं घुसतं तेव्हा
टाळू म्हणून टळत नाही

आकाश पाणी तारे वारे
सारे सारे ताजे होतात
वर्षाच्या विटलेल्या मनाला
आवेगांचे तुरे फुटतात

संभ्रम स्वप्न तळमळ सांत्वन
किती किती तर्‍हा असतात
साऱ्या सारख्याच जीवघेण्या
आणि खोल जिव्हारी ठसतात

प्रेमाच्या सफल-विफलतेला
खरंतर काही महत्त्व नसतं
इथल्या जय-पराजयात
एकच गहिरं सार्थक असतं

मात्र ते भोगण्यासाठी
एक उसळणारं मन लागतं
खुल्या सोनेरी ऊन्हासारखं
आयुष्यात प्रेम यावं लागतं


कवी - सुधीर मोघे

खबरदार जर टाच मारुनी...

सावळ्या :
खबरदार जर टाच मारुनी जाल पुढे चिंधड्या
उडवीन राई राई एवढ्या!
कुण्या गावचे पाटील आपण कुठे चालला असे
शीव ही ओलांडून तीरसे ?
लगाम खेचा या घोडीचा रावं टांग टाकुनी
असे या तुम्ही खड्या अंगणी.
पोर म्हणूनी हसण्यावारी वेळ नका नेऊ ही
मला का ओळखले हो तुम्ही ?
हा मर्द मराठ्याचा मी बच्चा असे
हे हाड ही माझे लेचेपेचे नसे
या नसानसातून हिंमत बाजी वसे
खबरदार जर टाच मारुनी जाल पुढे चिंधड्या
उडवीन राई राई एवढ्या !

स्वार :
मळ्यात जाऊन मोटेचे ते पाणी भरावे तुवा
कशाला ताठा तुज हा हवा ?
मुठीत ज्याच्या मूठ असे ही खड्गाची तो बरे
वीर तू समजलास काय रे ?
थोर मारिती अशा बढाया पराक्रमाच्या जरी
कुठे तव भाला बरची तरी ?
हे खड्गाचे बघ पाते किती चमकते
अणकुचीदार अति भाल्याचे टोक ते
या पुढे तुझी वद हिंमत का राहते ?
खबरदार जर टाच मारुनी जाल पुढे चिंधड्या
उडवीन राई राई एवढ्या !

सावळ्या :
आपण मोठे दाढीवाले अहा शूर वीर की
किती ते आम्हाला ठाऊकी !
तडफ आमुच्या शिवबाची तुम्हा माहिती न का?
दाविती फुशारकी का फुका ?
तुम्हा सारखे असतील किती लोळविले नरमणी
आमुच्या शिवबाने भर रणी
मी असे इमानी चेला त्यांचे कडे
हुकुमाविण त्यांच्या समजा याचे पुढे
देई न जाऊ मी शूर वीर फाकडे
पुन्हा सांगतो
खबरदार जर टाच मारुनी जाल पुढे चिंधड्या
उडवीन राई राई एवढ्या !

लाल भडक ते वदन जाहले बाळाचे मग कसे
स्वार परि मनी हळू का हसे ?
त्या बाळाचे नयनी चमके पाणी त्वेषामुळे
स्वार परि सौम्य दृष्टीने खुले
चंद्र दिसे जणू एक, दुसरा तपतो रवि का तर
ऐका शिवबाचे हे स्वर ...
आहेस इमानी माझा चेला खरा
चल इमान घे हा माझा शेला तुला
पण बोल सावळ्या बोल पुन्हा एकदा
"खबरदार जर टाच मारुनी जाल पुढे चिंधड्या
उडवीन राई राई एवढ्या !"


कवी - वा. भा पाठक

अशीच यावी वेळ एकदा

अशीच यावी वेळ एकदा स्वप्नी देखील नसताना ,
असे घडावे अवचित काही, तुझ्या समिप मी असताना

उशीर व्हावा आणि मिळावी एकांताची वेळ अचानक ,
जवळ नसावे चीट्ट्पाखरू केवळ तुझी नि माझी जवळिक

मी लज्जित, अवगुंठित आणि संकोचाचा अंमल मनावर ,
विश्वामधले मार्दव सारे दाटून यावे तुझ्या मुखावर

मनात माझ्या 'तू बोलावे' तुझ्या मनीही तीच भावना ,
तूच पुसावे कुशल शेवटी, करून कसला वृथा बहाणा

संकोचाचे रेशीमपडदे हां हां म्हणता विरून जावे ,
समय सरावा मंदगतीने अन प्रीतीचे सूर जुळावे

तू मागावे माझ्यापाशी असे काहीसे निघताना ,
उगीच करावे नको नको मी हवेहवेसे असताना

हुशार तू पण, तुला कळावा अर्थ त्यातुनी लपलेला ,
आपुलकीच्या दिठीत भिजवुन मिठीत घ्यावे तू मजला

सचैल न्हावे चिंब भिजावे तुझ्या प्रितीच्या जलामध्ये ,
युगायुगांची आग विझावी त्या बेसावध क्षणांमध्ये

शब्दांवाचुन तुला कळावे गूज मनी या लपलेले ,
मुक्तपणे मी उधळून द्यावे जन्मभरी जे जपलेले


कवी - प्रसाद कुलकर्णी
(ही कविता 'स्वप्न उद्याचे घेउन ये' या कवितासंग्रहामधील आहे. याच कवितेचे अजून एक रुपडे 'सांज गारवा' अल्बम मध्ये दिसते. ते ही प्रसाद कुलकर्णी यांचेच आहे.)

फत्तर आणि फुले

होता डोंगरपायथ्यास पडला धोंडा भला थोरला
वर्षें कैकहि तरी न तो हाले मुळीं आपुला
आनंदी फुलवेल एक जवळी होती सुखें राहत
बाळे सांजसकाळ हासत तीचीं तैशीच कोमेजत

थट्टेखोर फुलें हंसूनि ती वदलीं धोंड्यास त्या एकदा
"धोंडा केवळ तू ! अरे, न जगती काही तुझा फायदा !"
संतापून तयांस फत्तर म्हणे " कां हीं वॄथा बोलणी
सारी सुंदरता इथेंच तुमची जाईल रे वाळुनी !"

धोंडयाच्या परि काळजास भिडले ते शब्द जाऊनिया
काळाठिक्कर यामुळें हळुहळू तो लागला व्हावया
पुष्पांच्या कवळ्या मनांतहि सले ते फत्तराचें वच
गेली तोंडकळा सुकून, पडली तीं पांढरी फारच !

कोणी त्या स्थलि शिल्पकार मग तो ये हिंडता हिंडता
त्याच्या स्फुर्तिस फत्तरांत दिसली काहीतरी दिव्यता
त्याची दिव्यकलाकरांगुलि न जों त्या फत्तरा लागली
श्रीसौंदर्यमनोरमा प्रगटुनी साक्षात् उभी राहिली

वेडा पीर असाच गुंगत कुणी एकाकी ये त्या स्थळा
ती मूर्ती बघतांच तो तर खुळा नाचावया लागला
त्यानें ती खुडुनी फुलें भरभरा पायीं तिच्या वाहिली
तों, त्यांची फुलुनी कळी खद्खदा सारीं हसूं लागली

लावण्यकॄति ती वनांत अजुनी आहे उभी हांसत
पुष्पेंही बसलींत तीं बिलगुनी पायी तिच्या खेळत


कवी - केशवकुमार

गवतफुला

रंगरंगुल्या, सानसानुल्या
गवतफुला रे गवतफुला
असा कसा रे सांग लागला
सांग तुझा रे तुझा लळा

मित्रासंगे माळावरती
पतंग उडवित फिरताना
तुला पाहिले गवतावरती
झुलता झुलता हसताना

विसरुनी गेलो पतंग नभिचा
विसरून गेलो मित्राला
पाहुन तुजला हरवुन गेलो
अशा तुझ्या रे रंगकळा

हिरवी नाजुक रेशिम पाती
दोन बाजुला सळसळती
नीळ निळुली एक पाकळी
पराग पिवळे झगमगती

मलाही वाटे लहान होऊन
तुझ्याहुनही लहान रे
तुझ्या संगती सडा रहावे
विसरून शाळा, घर सारे

कवयित्री - इंदिरा संत

आताशा मी फक्त दुकाने कपड्यांची फिरतो...

आताशा मी फक्त दुकाने कपड्यांची फिरतो
लाचारीने फिरवून कार्डे सहीस मागवतो

शर्ट नको मज कुठलाही अन पँट नको आहे
बक्कल कुठले मुळात मजला बेल्ट नको आहे
बायकोसंगे परवा माझ्या करार मी केला
सर्व खरेदी तिला करावी, काही नको मजला
बायकोजीच्या पुंगीवर मी नवरोबा डुलतो!

आता आता खरेदीस मज बायको पाठवते
काउंटर बघता लुंगी नाही, साडी आठवते!
आता कुठल्या दिलखुष गप्पा काउंटरवाल्यांशी
आता नाही शॉपिंग उरले पूर्वीगत हौशी
बिलंदरीने दिसतील त्या त्या साड्या मी बघतो!

कळून येता कार्ड लिमिटची इवलिशी त्रिज्या
उडून जाती अत्तरापरी शॉपिंगच्या मौजा
दारी फिरकत नाही कोणी नवा कार्डवाला
राखण करीत बसतो येथे जुना कार्डवाला
कर्जांनाही आता माझा कंटाळा येतो!

आताशा मी फक्त दुकाने कपड्यांची फिरतो
लाचारीने फिरवून कार्डे सहीस मागवतो

[विडंबन] कवी - प्रसाद शिरगांवकर
मूळ गीत: आताशा मी फक्त रकाने दिवसांचे भरतो
मूळ गीतकार: संदीप खरे

उशीर

हेही असेच होते, तेही तसेच होते
आपापल्या ठिकाणी सारे ससेच होते

केले न बंड कोणी... त्या घोषणाच होत्या
ज्यांनी उठाव केला तेही घसेच होते

आला न गंध त्यांना केव्हाच चंदनाचा...
सारे उगाळलेले ते कोळसेच होते

तू भेटलीस तेव्हा मी बोललोच नाही
तू भेटतेस तेव्हा माझे असेच होते

होती न ती दयाही... ती जाहिरात होती
जे प्रेम वाटले ते माझे हसेच होते

झाला उशीर जेव्हा हाका तुला दिल्या मी
मातीत पावलांचे काही ठसेच होते


कवी - सुरेश भट

विचारीन पांढर्‍या छडीला...

ती स्वप्नाळु भिरभिरणारी नजर सापडेना
विचारीन पांढर्‍या छडीला अगर सापडेना

प्राक्तनामधे लिहिले नियतीने जे जे ते
खोडुन काढिल असा एकही रबर सापडेना

पुस्तकापरी येता-जाता मला चाळती
घालायाला परी कुणाला कव्हर सापडेना

दाखवायचे कुठुन मुलांनी विचारले तर
गोष्टीमधले आटपाट ते नगर सापडेना

शब्द विखारी असा बोलते गोड वैखरी
जरी छाटली तरी आतले जहर सापडेना

काढायची कशी जळमटे आयुष्याची
कुठे कुठे लागली शोधुनी कसर सापडेना

पुरातत्ववेद्यांनी हा निष्कर्ष काढला
"वर्णभेद उतरंडी विरहित शहर सापडेना''

लिहून झाली पुरी ग़ज़ल 'घनश्याम' जरीही
रसिकांना वाटते तरी का बहर सापडेना


कवी - घनश्याम धेंडे

असेलही... नसेलही...

जीवनात चंद्रमा असेलही... नसेलही...
काळजात पौर्णिमा असेलही... नसेलही...

भाग्यदा ललाटरेख शोधली कितीकदा
यापुढे तिची तमा असेलही... नसेलही...

रूप आमचे खरे, अम्हा न दावलेस तू
आरशा तुला क्षमा असेलही... नसेलही...

सांगतो सदैव तारकां-वरील मालकी
पाकिटात या रमा असेलही... नसेलही...!

या जगात एकटेच यायचे नि जायचे
सोबती लवाजमा असेलही... नसेलही...

कवी - प्रसाद शिरगांवकर

शिल्पकार

झेलावयास माझी छाती तयार आता
घाला नव्या दमाने तुमचे प्रहार आता

मी एकटाच गातो या उत्सवात माझ्या
माझ्याच गायकीवर माझी मदार आता

विझलो जरी कितीही, मी संपणार नाही
हृदयातल्या आगीशी माझा करार आता

गावात चोरटयांच्या दिवसा प्रकाश नाही
तो सूर्यही जरासा झाला हुषार आता

नाही आता उदासी, नाही आता निराशा
माझ्याच जीवनाचा मी शिल्पकार आता

कवी - प्रसाद शिरगांवकर

पैठणी

फडताळात एक गाठोडे आहे
त्याच्या तळाशी अगदी खाली
जिथे आहेत जुने कपडे
कुंच्या टोपडी शेले शाली

त्यातच आहे घडी करुन
जपून ठेवलेली एक पैठणी
नारळी पदर जरी चौकडी
रंग तिचा सुंदर धानी

माझी आजी लग्नामध्ये
हीच पैठणी नेसली होती
पडली होती सा-यांच्या पाया
हाच पदर धरून हाती

पैठणीच्या अवतीभवती
दरवळणारा सुक्ष्म वास
ओळखीची... अनोळखीची...
जाणीव गुढ़ आहे त्यास

धूर कापूर उदबत्यांतून
जळत गेले किती श्रावण
पैठणीने जपले
एक तन... एक मन...

खसहिन्यात माखली बोटे
पैठणीला केव्हा पुसली
शेवंतीची चमेलीची
आरास पदराआडून हसली

वर्षामागुन वर्षे गेली
संसाराचा सराव झाला
नवा कोरा कडक पोत
एक मऊपणा ल्याला

पैठणीच्या घडीघडीतून
अवघे आयुष्य उलगडत गेले
अहेवपणी मरण आले
आजीचे माझ्या सोने झाले

कधीतरी ही पैठणी
मी धरते ऊरी कवळुन
मऊ रेशमी स्पर्शामध्ये
आजी भेटते मला जवळुन

मधली वर्षे गळुन पडतात
कालपटाचा जुळतो धागा
पैठणीच्या चौकड्यानो
आजीला माझ्या कुशल सांगा


कवयित्री - शांता शेळके