जेहत्ते कालाचे ठायी

काय द्यावा हात हल्ली माणसांना
स्वार्थ दिसतो यात हल्ली माणसांना

राक्षसांची गरज नाही कलियुगाला
माणसे खातात हल्ली माणसांना

सहज केसाने गळा कापून जाती
सहज जमतो घात हल्ली माणसांना

पाहती दिड्‍.मूढ सारे साप-अजगर
टाकताना कात हल्ली माणसांना

पाहिजे सारेच ताबडतोब आणिक
पाहिजे फुकटात हल्ली माणसांना

भेट होते जालनावांचीच केवळ
चेहरे नसतात हल्ली माणसांना

'भृंग', देवांचे कसे होणार आता
माणसे भजतात हल्ली माणसांना

गझलकार - मिलिंद फणसे

गुलाल

माझी भकास शिल्पे शोधीत काल होता;
तो देखण्या व्यथेचा ऐनेमहाल होता.

स्वस्तात फार ज्याने विकले मला अवेळी;
तो गौर कातडीचा कोणी दलाल होता.

आयुष्य आज माझे देते मला शिवी ही-
श्रीमंत आसवांचा तू रे हमाल होता.

जिकून हारलो मी सारेच डाव तेथे;
निद्रिस्त प्राक्तनाचा जेथे निकाल होता.

ठेवून काळजाला शिंक्यावरी घरी अन्
मग सांत्वनास माझ्या आला रुमाल होता.

सौभाग्य रेखणारे कुंकूच भासले जे;
कोण्यातरी मढ्याचा तोही गुलाल होता.


गझलकार - डॉ.श्रीकृष्ण राऊत
[गुलाल आणि इतर गझला या कवितासंग्रहामधुन संग्राहीत]

या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

(जागतिकीकरणाच्या लाटेत महाराष्ट्र नामे प्रांतातील मराठी भाषेचा उद्धार करायला मराठीचे प्रेमी आसुसलेले होते. सुंदर संपन्न इंग्रजी शब्दांची पखरण घालून ओबड धोबड मराठीला ते सजवू पाहत होते. डबक्यागत थिजलेल्या भाषेचे रुपांतर सळसळत्या प्रवाहात करण्याच्या महान हेतूने त्यांनी इंग्रजीचा प्रपात त्या भाषेवर घातला. आता भाषा कशी बहरून आली. खरेतर क्रियापद सोडता बाकी सर्व शब्द कुठलेही असले तरी काय फरक पडतो? डान्सुया न म्हणता डान्स करुया म्हंटले की झाले! अशाने ही आधुनिक मराठी भाषा सुंदर होइल, लोकप्रिय होइल, वाढीला लागेल. मात्र काही संकुचित मनाच्या हेकट मराठी माणसांना हे पाहवले नाही. त्यांनी या महान कार्यात बाधा आणायचा प्रयत्न केला. ही वार्ता समजताच साहित्यप्रवर्तक सरदार आपल्या प्रतिभेच्या अश्वावर आरुढ झाले, आणि.....)

"श्रुति सुन्न जाहल्या वाचुन आपुल्या बाता
का प्रतिभेला तुम्ही आमुच्या आडवे येता?
नव लेखक आमुचे होती हतप्रभ आता,
भर दिवसा आम्हा दिसु लागली रात"
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

ते कठोर शल्य ध्यानी ये त्यातील
जाळीत चालले आधुनिक लेखक दील
’निंदणे मराठी’ हेच मराठी शील
’तात्याद्वय’ रडले असतील ते स्वर्गात
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

वर भिवई चढली दात चावती ओठ
कळपटलावरती त्वेषे नाचती बोट
डोळ्यात फुले अंगार, केस ते ताठ
दौतीतुन उसळे टाकाची ती पात
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

किती काळ सोडले प्रभु, आम्ही हे माठ
ही कशी विसरलो, आम्ही मराठी जात
हा असा धावतो आज जुन्या गोटात
तव मानकरी घेउन, आंग्ल ओठात
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

ते फिरता बाजुस डोळे किंचित लाले
तीस कसे निखंदु विचार करते झाले
त्यासाठी रिकामे होती चहाचे पेले
उपसले शब्दांचे भार किती निमिषात
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

उपहास्यमुग्ध करुनि की सर्वांना
अपमानची करण्या घेती कुचक्या ताना
टिंगलीत चिंबले दाट, खोट शब्दांना
पाजळे आधुनिक आंग्ल-शब्द अंकित
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

शब्दात आग, भाषेत आग, आग लावुनी.
लेखणी परजली मराठीच्या द्वेषानी
रद्दीत घातली जणु मराठी त्यांनी
मग खास रंगले किचकट त्या शब्दांत
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

लेखांतही दिसते तरी मराठी वाचा
कवीतेत तरंगे शब्द मराठी साचा
क्षितिजवर दिसतो प्रकाश या भाषेचा
अद्याप वल्गना कुणी तारेतची गातं
या करु पुराण्या मराठीचा नि:पात!

कवी - सर्वसाक्षी [मनोगत येथुन संग्राहित]

व्यथा

मी गुन्हे अक्षम्य केले ही खरी आहे व्यथा
त्यांसही तू माफ केले ही खरी आहे व्यथा

वाट मी चुकलो कितीदा, सांगती जे जे मला
काननी त्यांनीच नेले ही खरी आहे व्यथा

जुलुम आहे कोरडे हे वागणे, साकी, तुझे
त्यावरी हे रिक्त पेले ही खरी आहे व्यथा

लोकहो, पुसता कशाला प्रांत माझा कोणता
देश येथे फाटलेले ही खरी आहे व्यथा

जहर टीकेचे जनांच्या रिचवले असतेच मी
वाचल्यावाचून गेले ही खरी आहे व्यथा


गझलकार - मिलिंद फणसे

केव्हातरी पहाटे...

केव्हातरी पहाटे उलटून रात्र गेली
मिटले चुकून डोळे हरवून रात्र गेली

कळले मला न केव्हा सुटली मिठी जराशी
कळले मला न केव्हा निसटून रात्र गेली

सांगू तरी कसे मी वय कोवळे उन्हाचे?
उसवून श्वास माझा फसवून रात्र गेली!

उरले उरात काही आवाज चांदण्याचे..
आकाश तारकांचे उचलून रात्र गेली!

स्मरल्या मला न तेव्हा माझ्याच गीतपंक्ती
मग ओळ शेवटाची सुचवून रात्र गेली!

आता कुशीत नाही ती चंद्रकोर माझी..
हलकेच कूस माझी बदलून रात्र गेली

अजुनी सुगंध येई दुलईस मोगऱ्याचा..
गजरा कसा फुलांचा विसरुन रात्र गेली?

गझलकार - सुरेश भट

पुण्याई

चंद्र राहिला नाही भाबड्या चकोरांचा
चांदण्यावरी ताबा आजकाल चोरांचा

लागले न झाडांना दोनचार शिंतोडे
नाचही सुरू झाला जंगलात मोरांचा

मी अजूनही येथे श्वास घेतला नाही
(दे सुगंध थोडासा कालच्या फुलोरांचा!)

मांडले कुणी येथे आज ताट सोन्याचे?
आठवे न रामाला द्रोण रानबोरांचा!

मी तुझा क्षणासाठी हात घेतला हाती...
कायदा कसा पाळू मी तुझ्या बिलोरांचा?

राहिली जगी माझी एवढीच पुण्याई-
मी न सोयरा झालो त्या हरामखोरांचा!


गझलकार - सुरेश भट

चंद्र, खड्डे आणि शायर

एकदा चंद्रास त्या मी
एकट्याने गाठले
वाटले जे जे मला ते
बेधडक सांगीतले

सांग मजला मिरविशी तू
एवढे टेंभे कसे?
हाय तुझिया चेहर्‍यावर
एवढे खड्डे असे!

बोलला तो चंद्र मजला
चंद्रही नव्हता कमी
'या जगी खड्डे नसावे
ही कधी नसते हमी'

'मानवा वाटेल तुजला
चेहरा माझा बरा
पुण्यनगरीतील रस्ते
पाहुनी तू ये जरा!'

ऐकुनी ते बोलणे मग
मीच माझा वरमलो
सोडुनी संवाद सारा
'पुण्य'लोकी परतलो

(आता मी काय करतो)

जावयाचे वाटते
जेंव्हा मला चंद्रावरी
सोडुनी मी काम सारे
चालतो रस्त्यावरी!

कवी - प्रसाद शिरगांवकर

ना उन्हाळा भोगला मी...

ना उन्हाळा भोगला मी फारसा...
तू नको इतक्यात येऊ पावसा...

दु:ख आहे नेहमीचा सोबती
सांग का ठेवू सुखावर भरवसा?

हरवले गर्दीत सारे चेहरे
पारखा माणूस येथे माणसा...

सोडुनी गेला पुढे तो एकटा
(पावलाचा पुसटसा आहे ठसा)

दाटला अंधार सारा भोवती
चांदण्याचा एक आहे कवडसा...

लोकहो, इतके करा आता तरी
दु:ख देताना मला, थोडे हसा!

कवी - कुमार जावडेकर

वरात

तसा न चंद्र राहिला, तशी न रात राहिली
अजूनही तशीच तू तनामनात राहिली

अजून आठवे मला सुरेख तीळ सावळा
अमीट खूण ती तुझी सखे उरात राहिली

शहारते पुन्हा पुन्हा गळ्यात गीत ते तुझे
मधुर चोरटी मिठी तुझी स्वरात राहिली

कधी कधी हवेत ह्या तुझाच स्पर्श जाणवे
फिरून सावली तुझी जशी घरात राहिली

पुसून लोचने जिथे तुझा निरोप घेतला
अजून ती मनात ह्या तुझी वरात राहिली


कवी - डॉ. श्रीकृष्ण राऊत
('गुलाल आणि इतर गझला' संग्रहामधून)

नळ सुंदरी

नळावरच्या लायनीत काल जावच लागलं
पुरषासारखा पुरुष असुन
त्या बायांच्या राज्यात आंग चोरुन उभ रहावच लागलं
वहीनी आमची चवथ्यांदा पोटुशी ऱ्हाली
तीचं करुन करुन माय कमरत वाकली
आज मग बाबुला उदबत्या विकयला धाडलं
आन माझ नशीब ह्या नळावरच आडलं
इतक्यात ती समोरुन आली...
मला थितं उभं पाहुन डोळ्यातुन हासली
तिचा लंबर आज माझ्या मागंच लागला होता
आन हा आजुबाजुचा ग्वोंगाट मला मुजिक वाटु लागला होता..
सावत्याच्या म्हातारीच आन शेजारच्या काकींच चांगलच जुंपलं होत...
हितं मात्र माझ आन तीचं एवाना बरोब्बर जुळल होतं...
पयल्यांदाच हा नळ मला गंगे सारखा वाटला होता..
काठावरचा चाळीचा शीन स्वर्गावानी नटला होता..
हा हा म्हणता दोन तास दोन मिनीटात उडाले
शेवटी माझ्याशी बोलण्यासाठी तिने ओठ उघडले..
"नंबर तुझा आहे.. पण मला भरु देशील का पाणी?"
निसत्या आवाजानचं माझ्या मनात नचु लागली गाणी..
येड्यासारखा मग मी नुसताच लाजलो
हसत हसत तिच्या मागे उभ ऱ्हायलो
घागर भरुन होताच घरी लागली जाउ
च्यायला जाता जाता म्हणली..."धन्यवाद भाऊ !!! "

कवी - ऋषिकेश दाभोळकर

का मी आज़ पुन्हा उगीच बसलो मांडून ही खेळणी?

कोणी आज इथे अचानक अशी ही टोचली टाचणी?
तोंडातून न एक शब्द फुटला, ओलावली पापणी

घे तारांगण सूर्य चंद्र सगळे तू ज़ाग येताक्षणी
राहो तारण माझियाजवळ ही स्वप्नातली चांदणी

बापाने खत होउनी ज़गवली ती कालची पेरणी
आले पुत्र तशी कशी चटदिशी झाली सुरू कापणी?

ज्यायोगेच किती सुखात जगल्या वर्षानुवर्षे पिढ्या
झाली आज़च का अशी मग ज़ुनी ती कालची मांडणी?

आली थेट इथे मनात बसली, बोलून गेली तरी
नाही बेत तिचे मला समज़ले, ती केवढी धोरणी!

गेलो बोलविले म्हणूनच तिथे, मी सत्य ते बोललो
(त्याच्यानंतर मात्र फार तसली आली न बोलावणी)

आता ह्या इवल्या जगात मजला कोंडून मी घेतले
आल्या तोच कश्या इथे दशदिशा लांबून सार्‍याज़णी?

माझे प्रश्न मलाच चार पडले, मी उत्तरेही दिली
होती चूक न ती, बरोबर न ती, ही कोणती चाचणी?

त्यांना ते चरण्यास रान तिकडे, ह्यांना मिळाले इथे
सोयीची म्हणुनीच रोज घडते जेथेतिथे वाटणी

त्यांच्या बाह्यगुणावरी न भुललो, मी आत डोकावलो
त्यांनी सत्वर घेतली मखमली आतूनही ओढणी

आईबाप ज़री जगात नसले, ज़ा तू सुखाने घरी
ते वृंदावन आणि ती तुळसही आहेच की अंगणी!

आयुष्यात गमावले क्षण किती, कामास आले किती?
ती म्हटली "तुझियामुळेच ज़गले", आटोपली मोज़णी

झाली भातुकली ज़ुनी, हरवले ते मित्र त्या मैत्रिणी
का मी आज़ पुन्हा उगीच बसलो मांडून ही खेळणी?


कवी - प्रणव सदाशिव काळे

मृगजळ

प्रत्येक शर्यतीचा मी भाग होत गेलो
हर एक मृगजळाचा मी माग घेत गेलो

मोडीत काढली ती तत्त्वे जुनाट सारी
बहुमोल दागिन्यांना मी डाग देत गेलो

दु:खात काय मोठे, ते रोजचेच आहे
घेऊन मी सखीसम त्याला कवेत गेलो

टीकास्त्र सोडणारे जमले किती शिखंडी
अर्जुन कुणी नसावा ह्या वंचनेत गेलो

जा वैषयिक सुखांनो, शोधा नवीन गात्रे
चिरकालच्या सुखाच्या आता गुहेत गेलो

मस्तीत जीवनाला मी कुर्नीसात केला
मृत्यूस भेटण्याही मोठ्या मजेत गेलो

ह्या कागदी फुलांच्या सोडून, 'भृंग', बागा
स्वप्नातल्या कळीचा मी शोध घेत गेलो

कवी - मिलिंद फ़णसे

शुभ संक्रांत

तिळगुळ घेऊ, तिळगुळ देऊ,
झाले गेले विसरून सारे,
नव्या भास्करा सामोरे जाऊ ॥ध्रु॥

एक दिनकर,अनंत किरणे,
एकची आत्मा,अनंत शरीरे,
एकची सूर सर्वांनी गाऊ ॥१॥

कोण उच्च अन् कोण नीच रे ?
अवघी सारी त्याचीच लेकरे
नित्य त्याचे स्मरण करू ॥२॥

क्षणाक्षणाला काळ हा सरतो
स्मृती तयाची मागे ठेवतो
गोड स्मृतींना उजाळा देऊ ॥३॥


guruvision.in येथुन संग्राहीत.

जगत मी आलो असा की...

जगत मी आलो असा की, मी जसा जगलोच नाही,
एकदा तुटलो असा की, मग पुन्हा जुळलोच नाही |

जन्मभर अश्रुस माझ्या शिकविलेस नाना बहाणे,
सोंग पण फ़सव्या जीण्याचे, शेवटी शिकलोच नाही |

कैकदा कैफात माझ्या मी विजांचे घोट प्यालो,
पण प्रकाशाला तरीही हाय, मी पटलोच नाही |

सारखे माझ्या स्मितांचे हुंदके सांभाळीले मी,
एकदा हसलो जरासा, मग पुन्हा हसलोच नाही |

स्मरतही नाहीत मजला चेहरे माझ्या व्यथांचे,
एवढे स्मरते मला की, मी मला स्मरलोच नाही |

वाटले मज गुणगुणावे ओठही पण जाहले तिऱ्हाईत,
सुचत गेली रोज गीते, मी मला सुचलोच नाही |

संपल्यावर खेळ माझ्या आंधळ्या कोशिंबिरीचा,
लोक मज दिसले अचानक, मी कुठे दिसलोच नाही |

जगत मी आलो असा की, मी जसा जगलोच नाही,
एकदा तुटलो असा की, मग पुन्हा जुळलोच नाही |


कवी - सुरेश भट

कुठे म्हणालो परी असावी

कुठे म्हणालो परी असावी
मनाप्रमाणेतरी असावी

हवा कशाला प्रचंड पैसा
जगायला नोकरी असावी

तरूस आधार होत जावी
अशी कुणी वल्लरी असावी

नको अवाढव्य राजवाडा
निजायला ओसरी असावी

नको दिखाव्यास गोड गप्पा
मनात प्रीती खरी असावी

कवी - प्रणव सदाशिव काळे

औदुंबर

ऐल तटावर पैल तटावर हिरवाळी घेऊन

निळा सावळा झरा वाहतो बेटाबेटांतुन

चार घरांचे गाव चिमुकले पैल टेकडीकडे;

शेतमळ्यांची दाट लागली हिरवी गरदी पुढे

पायवाट पांढरी तयांतुन अडवीतिडवी पडे;

हिरव्या कुरणांमधून चालली काळ्या डोहाकडे

झांकळुनी जड गोड काळिमा पसरी लाटांवर;

पाय टाकुनी जळात बसला असला औदुंबर


कवी - बालकवी

घरामधे तू ससा

सिंह जरी तू जगतासाठी
घरामधे तू ससा
हीच कहाणी तुझी मानवा
हाय असा तू कसा!

तुझ्या आरोळ्या डरकाळ्यांनी
दुमदुमते तारांगण
तुझी कर्तबे पाहुन होते
अचंबित तारांगण
घरात येता कशास होतो
तुझा कोरडा घसा!!
हीच कहाणी तुझी मानवा
हाय असा तू कसा!

जशी एकदा चढते तुझिया
अंगावरती लुंगी
उतरुन जाती शस्त्रे सारी
सिंह बनतसे मुंगी...
कशास ऐसा आक्रमणाचा
सोडुन देशी वसा...
हीच कहाणी तुझी मानवा
हाय असा तू कसा!

चालवायचा तूच विराटा
घरातली या गादी
हाय कशी ही वेळ तुझ्यावर
आज पुसतसे लादी!!
सम्राटाच्या नशीबातही
भोग गुलामाजसा
हीच कहाणी तुझी मानवा
हाय असा तू कसा!

कधी तुला हे कळेल राजा
कशामुळे हे घडते
तुझ्या जिवाच्या राणीवाचुन
काय तुझे रे अडते
कशास राजा राणीसाठी
होशी वेडापिसा

हीच कहाणी तुझी मानवा
हाय असा तू कसा!

कवी - प्रसाद शिरगांवकर

पुण्याची सवय झाली

जे खरे ते लपवण्याची सवय झाली,
या तुझ्या शहरी, जिण्याची सवय झाली!

पुस्तके ना वाचली, ना वृत्तपत्रे
रोज 'पाट्या' वाचण्याची सवय झाली

हो! मलाही लागले पाणी पुण्याचे
काय सांगू? भांडण्याची सवय झाली

कीस शब्दांचाच नुसता पाडताना
मूळ मुद्दा चुकवण्याची सवय झाली

भांडल्याविन जात नाही दिवस माझा
वाटते आता पुण्याची सवय झाली

कवी - शशांक

घे तुझ्या बाहूत...

घे तुझ्या बाहूत शीतल, त्या जगी पोळून आलो
दे विसावा माय गंगे, राख मी होवून आलो

ही न वसने आवडीची, क्लेशदायक बंद ज्यांचे
रेशमाचे पाश ज्याचे वीण ती उसवून आलो

साथ अंबर, साथ तारे जे अनंताचे इशारे
मर्त्य, चकव्या सोबत्यांची साथ मी सोडून आलो

स्फुंदणाऱ्या लेखणीला सत्य हे सांगू कसे की
कोरडी झालीस तू अन् मी रिता होवून आलो

शब्दही देती दगा का, भृंग, ब्रह्मास्त्राप्रमाणे
शाप कोणा भार्गवाचा का शिरी घेवून आलो ?

कवी - मिलिंद फणसे

आसवे

इतकी हसू नको की येतील आसवे
येईल वेळ तेव्हा नसतील आसवे

सांभाळ, चंदनाचे वय लागले तुला
नागांपरी इथेही असतील आसवे

रुजवू नकोस अंकुर हृदयात प्रीतिचा
बागेत प्रीतीच्याही पिकतील आसवे

पुसतात काजळाला दररोज जी तुझ्या
माझे कधी कुशल का पुसतील आसवे

राहो न अंतरीचे ते गूज अंतरी
हृदयातले मुखावर लिहितील आसवे

करतील सैनिकांचे स्वागत सुवासिनी
कुंकू कुणाकुणाचे पुसतील आसवे ?

ठरतात सांत्वनाला जे शब्द कोरडे
त्यांच्यात स्निग्ध माया भरतील आसवे

कित्येक 'भृंग' येती मकरंद चाखण्या
कोणी तरी कधी का टिपतील आसवे ?


कवी - मिलिंद फणसे

ती जाताना 'येते' म्हणून गेली

ती जाताना 'येते' म्हणून गेली
अन जगण्याचे कारण बनून गेली!

म्हटली मजला 'मनात काही नाही'
पण जाताना मागे बघून गेली!

तिच्या खुणेची चंद्रकोर ही गाली
वार नखाचा हलके करून गेली...

घडे क्षणांचे रिते असे केले की
देहसुखाचा प्याला भरून गेली

कळते हा बगिचा का फुलला माझा
काल म्हणे ती दारावरून गेली!

तसे पाहता पाउस तितका नव्हता
कळे न का ती इतकी भिजून गेली...

तिच्या भोवती गंध अता दरवळतो
(सहवासचे अत्तर टिपून गेली!)

कवी - प्रसाद.

गजल मनाशी जुळते आहे

गजल मनाशी जुळते आहे
सतत मनाला छळते आहे...

तुला न कळले माझे म्हणणे
तरी कुठे कळते आहे?...

पुन: नव्याने उजाडले की
आधीचे मावळते आहे?...

पत्र असावे तुझेच, किंवा-
अक्षर मिळते-जुळते आहे...

तुझ्याकडे यायला निघालो
पुढे-पुढे मन पळते आहे...